Atirni kim ixtiro qilgan? Ehtimol, odamlar hayotning dastlabki kunlaridan boshlab atirlardan foydalanishni boshlaganlar. Oʻzi “parfyumeriya” soʻzi lotin tilidan olingan: undagi “fumus” soʻzi “tutun” degan maʼnoni anglatadi. Bu bizni qadimgi odamlar xushboʻy hid olish uchun yoqimli hidli yogʻoch, qatronlar yoki barglarni yoqishgan deb oʻylashga undaydi. Biz bilamizki, misrliklar 5000 yil oldin atirdan foydalanishgan. Ammo atirgul barglaridan … Читать далее
Ingliz tili qanday paydo bo‘lgan? Hozirgi davrning deyarli barcha tillari dastlabki kelib chiqish tiliga ega. Ushbu dastlabki til barcha hosilalari bilan til “oilasini” tashkil qiladi. Ingliz tili hind-yevropa tillari guruhiga kiradi. Unga shuningdek fransuz, italyan, nemis, norveg va yunon tillari ham kiradi Hind-yevropa guruhida turli xil kichik guruhlar mavjud boʻlib, ingliz tili gʻarbiy-tevton kichik guruhiga … Читать далее
Birinchi xaritani kim o‘ylab topgan? Tasavvur qiling-a, shahringizdagi barcha koʻchalar va binolarning koʻrinishini soʻz bilan tushuntirib berish qanchalik qiyin boʻlar edi. Ularning joylashuvini tasvirlash yoki chizish tasvirlab berishdan ancha osonroqdir. Mana xarita nega yaratilgan ekan! Barchamizga qiziq boʻlgan xaritalarning ilk koʻrinishi 4000 yil avval Misrda qizdirib toblangan loy boʻlagida yaratilgan. Qadimgi davrlarda yer egalari xaritalarda … Читать далее
Nega bizlar bitta tilda so‘zlashmaymiz? Insoniyat tarixining boshida, ehtimol hamma bir xil tilda gaplashgan boʻlishi mumkin. Ammo vaqt oʻtishi bilan ayrim sabablarga koʻra asosiy til (yoki tillar guruhi) shakllangan. Dastlab, maʼlum bir tilda oz sonli odamlar soʻzlashgan. Asta-sekin odamlar soni koʻpayishi bilan oziq-ovqat yetishmovchiligi sezila boshlagan. Shuning uchun ular yangi yashash joylarini qidirish uchun birlasha … Читать далее
Birinchi ensiklopediyani kim yozgan? Odatda biz kerakli ma’lumotlarni qidirish uchun internet yoki ensiklopediyalarga murojaat qilamiz. Bu shuni anglatadiki, biz u yerda barcha muhim mavzular boʻyicha maʼlumotlar boʻlishini oldindan bilamiz. “Ensiklopediya” soʻzi Yunonistonda paydo boʻlgan va “hayotdagi barcha holatlar uchun koʻrsatmalar” degan maʼnoni anglatadi. Bu soʻz ilk bor 1538-yilda ser Tomas Eliot tomonidan ingliz tiliga kiritilgan … Читать далее
Qog‘ozni kim o‘ylab topgan? Bir parcha qogʻozni olib, uni eniga va boʻyiga yirtishga harakat qilib koʻring. Qogʻozning bir tomoni boshqa tomoniga qaraganda osonroq yirtilishini sezdingizmi? Yaxshilab qarasangiz, bo‘lingan joyda soch kabi juda nozik tolalarni koʻrishingiz mumkin. Bu nimani bildiradi? Birinchidan, qogʻoz mashinada ishlab chiqarilgan, aks holda u ikkala yoʻnalishda ham birday yirtilar edi. Ikkinchi fakt … Читать далее
Familiyalar qanday paydo bo‘lgan? “Salom, pakana! “Anavi terakni qara”. “Ana, qoravoy ham keldi!” Bu sizga tanishmi? Biz odamlarga maʼlum darajada ularning xususiyatlarini belgilaydigan taxalluslar (laqablar) berishni odatiy hol deb hisoblaymiz. Qizigʻi shundaki, ismlar ham xuddi shu tarzda paydo boʻlgan. Ochlik paytida tugʻilgan qizga Una (kelt tilidan “ochlik” deb tarjima qilinadi), sochi och rangda bo‘lgan qizga … Читать далее
Birinchi politsiya qachon paydo bo‘lgan? Oldingi davrdagi politsiya xodimlari Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi koʻplab mustaqil politsiya tashkilotlariga tegishli edi. Endilikda esa AQShda turli sohalarda tergov olib boradigan va maʼlum bir jinoyat turiga ixtisoslashgan 40 000 ta boʻlinma mavjud. Fransiyada ichki ishlar vazirligi butun mamlakat boʻylab politsiyani bevosita boshqaradi, shuningdek, bu jarayon shahar politsiyasining ishi bilan ham … Читать далее
Gugurtni kim o‘ylab topgan? Inson isinish va ovqat pishirish uchun olov hosil qilish istagi uni har xil turdagi “gugurt”larni ixtiro qilishga majbur qilgan. Ibtidoiy odam chaqmoq toshdan uchqun chiqarib, quruq barglarni yoqishga umid qilgan. Rimliklar ming yillar oʻtib, olov yoqish yoʻlida biroz ilgarilaganlar. Ular toshni toshga urib, chiqqan uchqun yordamida oltingugurt bilan qoplangan tutantiriqni¹ yoqishga … Читать далее
Fotokamerani kim ixtiro qilgan? Selfi qilmaganlar bormi? Bugungi kunda biz suratga olish va uni sekundlar ichida koʻrish imkoniyatiga ega ekanligimizda, bu amalga oshguniga qadar yuzlab yillar davomida tajribalar oʻtkazilganiga ishonish qiyin. Fotografiya bir kishining ixtirosi emas, uni zamonaviy mukammallik darajasiga olib kelgan narsalar haqida tasavvur hosil qilishingiz uchun sizni uning tarixi bilan qisqacha tanishtirib oʻtamiz. … Читать далее