Eng yorqin yulduz qaysi? Osmondagi eng yorqin yulduzni topishga harakat qilganmisiz? Ehtimol, sizga osmonda son-sanoqsiz yulduzlar bordek tuyuladi. Ammo biz teleskopsiz 6000 tadan ortiq yulduzni koʻra olmaymiz, ulardan 1500 ga yaqini janubiy yarim sharda joylashgan va shimoliy yarim sharda koʻrinmaydi. 2000 yil oldin yunon astronomlari yulduzlarni yorqinligiga qarab oʻlchamlarga yoki sinflarga ajratishgan. Teleskop paydo boʻlishidan … Читать далее
Nega bulutlar bir xil shaklda emas? Bulutlar oʻzi qanday hosil boʻladi? Keling, shuni koʻrib chiqamiz. Suv bugʻlari bilan toʻyingan iliq havo osmonga koʻtariladi. Muayyan balandlikda iliq havo soviydi. Past haroratda namlik bugʻ shaklini saqlab qola olmaydi. Ortiqcha namlik suv tomchilari va muz zarralachalariga aylanadi va bulut hosil boʻladi. Eng qizigʻi, ikkita bir xil bulut mavjud … Читать далее
Sunami qanday paydo bo‘ladi? 1883-yil 27-avgustda ulkan vulqon otilishi Krakatau orolini deyarli yoʻq qildi. Ushbu portlash yuzlab qishloqlarni yoʻq qilgan bir necha oʻn metr balandlikdagi toʻlqinlarni yuzaga keltirdi. Toʻlqinlar okean boʻylab soatiga 1300 km tezlikda harakatlanib, falokat yuz bergan joydan minglab kilometr uzoqlikdagi Avstraliya va Kaliforniya qirgʻoqlariga yetib bordi! 1946-yilda Aleut orollari hududida suv osti … Читать далее
Nega kuzda barglar turli rangga kiradi? Yozda barcha daraxtlar bir xil yashil rangda boʻladi. Albatta, yashil rangning turli xil tuslari mavjud, ammo baribir ular bitta choʻtka bilan boʻyalganga oʻxshaydi. Ammo kuzda xuddi shu barglar turli xil tuslarga ega boʻladi. Bu ranglar qayerdan paydo boʻladi? Bugun sizlar bilan Ona tabiat mo‘jizalaridan yana birining sirini ochamiz. Barglarning … Читать далее
Olmos qanchalik mustahkam? Agar ozroq yopishqoq qorishmangiz boʻlganida, uni pishiqroq va qattiqroq qilish uchun nima qilgan boʻlardingiz? Siz uni qorishtirib pishitasiz va qancha koʻp pishitsangiz, u shunchalik zichroq boʻladi. Olmoslar ham tabiat mahsuli hisoblanadi. Yuz millionlab yillar oldin Yer yuzasi asta-sekin soviy boshlagan. Oʻsha paytda yer qaʼrida erigan tosh jinslarining ulkan massasi boʻlgan. Unga yuqori … Читать далее
Qorbobo derazalarga naqsh chizadimi? Qish sovuq keladigan hududlarda yashovchi bolalar derazalardagi qirovni¹ kuzatishni yoqtiradilar. Baʼzi tasvirlar daraxt va barglardagi murakkab naqshlarga oʻxshash, juda chiroyli boʻladi. Daraxt va oʻtlarda boʻlganidek derazalarda ham qirovning hosil boʻlishi uchun maʼlum shartlar talab qilinadi. Bilamizki, qirov suvning muzlagan kichik kristallaridan hosil boʻladi. Nam havo muzlash nuqtasiga yetganda qirov paydo boʻla … Читать далее
G‘orlar qanday paydo bo‘lgan? Gʻorlar azaldan insoniyat taraqqiyotining tarixi bilan bogʻliq. Tosh davrida ham gʻorlar odamlarni qishki sovuqdan saqlagan. Ammo qadimgi odamlar gʻorlarni turar joy sifatida ishlatishni toʻxtatganidan keyin ular gʻayrioddiy va sirli joy boʻlib qolgan. Yunonlar gʻorlarning Zevs, Pan, Dionisiy va Pluton kabi xudolar butxonalari (ibodatxona) ekaniga ishonishgan. Qadimgi Rimda esa u yerda jodugar … Читать далее
Nega hozir ham muzliklar bor? Shimoliy Amerikada Muzlik davri boshlanishiga sabab boʻlgan ulkan muzlik massasi “kontinental muzlik” deb nomlanadi. Uning qalinligi 4,5 km ga yetgan. Bu muzlik butun Muzlik davri mobaynida toʻrt marta shakllangan va erigan degan taxminlar bor. Dunyoning boshqa qismlarini qoplagan muzlik baʼzi joylarda erimagan. Masalan, ulkan Grenlandiya orolida tor qirgʻoq boʻyidagi yerlardan … Читать далее
Shamol qayerdan keladi? Shamolning paydo boʻlish sabablari turlicha. Birinchidan, shamol sabablarini oʻz hududiga, ikkinchidan, butun Yer yuziga mos ravishda koʻrib chiqish mumkin. Har qanday joyda bosimning farqi bor, shuning uchun bu hududda shamol esadi. Shamol dengiz sohilida har kun kuzatiladi. Kun davomida quruqlik qiziydi. Yer sathidagi havo yuqoriga koʻtariladi va dengizdagi sovuq shamol uning oʻrnini … Читать далее
Temir nega zanglaydi? Bironta temir buyum bir necha kun nam va zax joyda qolsa, uni goʻyo qizgʻish boʻyoq bilan boʻyalgandek zang qoplaydi. Zang nima? U nega temir va poʻlat buyumlarda hosil boʻladi? Zang — bu temir oksidi. U temir va suvda erigan kislorodning “yonishi” natijasida hosil boʻladi. Bu degani havoda namlik va suv yoʻq boʻlsa, … Читать далее