Ruchka qanday paydo bo‘lgan? Yozuv rivojiga muhim hissa qoʻshgan kashfiyotlardan biri ruchkaning ajdodi pero hisoblanadi. U insonlarga oʻz fikrlari va qilgan amallarini yozib borishga imkon beradi. Pero paydo boʻlishiga qadar odamzod harflarni yozish uchun turli xil moslamalardan foydalangan. Masalan, qadimgi davrlarda odamlar gʻor devorlariga tasvirni chizish uchun uchi oʻtkir qilib charxlangan toshdan foydalanishgan. Ular devorga … Читать далее
Raqamlar qanday paydo bo‘lgan? Bu juda oddiy: agar ikki tiyinga yana ikkitasini qoʻshsangiz, unda sizda 4 tiyin boʻladi. Ammo siz kabi oʻylashni oʻrganishi uchun insoniyatga millionlab yillar kerak boʻlgan. Darhaqiqat, eng qiyin narsa — har qanday bolani zamonaviy raqamlar tizimidan foydalanishga oʻrgatishdir. Qadimgi davrlarda odam nechta hayvoni borligini tushuntirmoqchi boʻlganida hali raqamlardan qanday foydalanishni bilmas … Читать далее
Birinchi ko‘zoynakni kim yasagan? Bugungi kunda koʻplab siyosiy arboblar va boshqa taniqli odamlar koʻzoynak taqishadi. Oʻtmishdagi davlat arboblari koʻzoynak taqqanlarida (albatta, agar ularga bu kerak boʻlganida) tarixiy jarayonlar qanday boʻlishini bilish qiziq boʻlar edi. Ehtimol, imperator va shohlar atrofdagi olamni yaxshiroq koʻrganlarida boshqacha yoʻl tutishlari mumkin edi. Birinchi koʻzoynakni ixtiro qilgan odamni hech kim bilmaydi. … Читать далее
Shisha qanday kashf qilingan? Shisha odamlarga ming yillardan beri maʼlum. Uzoq vaqt davomida u qimmatbaho buyumlarni bezash va tayyorlash uchun ishlatilgan. Ammo odamlar uning asosiy xususiyati — shaffofligidan foydalanishni oʻrganganlaridan keyin haqiqatan ham shisha hamma uchun foydali boʻldi. Odamlar aniqlashdiki, u orqali koʻrish mumkin ekan. Garchi shisha qadim zamonlardan beri ishlatilganligi maʼlum boʻlsa ham, uning … Читать далее
Pochta markalarni kim o‘ylab topgan? Nima uchun ular “pochta markalari” deb nomlanishini bilishni xohlaysizmi? Bu savolga javob olishimiz uchun biz qadim zamonlarga, joʻnatma va xatlar butun mamlakat boʻylab estafeta shaklida tashilgan vaqtga qaytishimiz kerak. Bir xat tashuvchi pochtani boshqasiga topshiradigan stansiyalar postlar deb nomlangan. Shunga koʻra, inglizcha “postage” soʻzi pochta xizmatini anglatadi. “Marka” soʻzi (inglizchda … Читать далее
Birinchi non qachon pishirilgan? Har bir mamlakat, dunyoning istalgan burchagida faqat oʻsha yerda isteʼmol qilinadigan taom bor. Ammo odamlar qayerda yashashidan qatʼiy nazar, ular isteʼmol qiladigan bitta mahsulot mavjud. Bu — non. Bu inson oʻzining dastlabki yillaridayoq oʻz taomnomasida donning ahamiyatini tushungani bois sodir boʻldi. Dastlab ibtidoiy odam kerakli energiyani olish uchun donlarni chaynagan. Keyinchalik … Читать далее
Chiroq qachon ixtiro qilingan? Odamzod olov yoqish usulini ixtiro qilgunga qadar u issiqlik va yorugʻlikni quyoshdan olgan. Ammo odam uni boshqara olmasdi, shu sababli tunda hamma joy zulmatga qoplanardi. Ehtimol, odam olov yoqishni oʻrganganidan soʻng u baʼzi narsalar boshqalarga qaraganda yaxshiroq yonishini payqagan. Balki yogʻ olovga tushganida u yorqin nur berishini ham sezgan boʻlishi mumkin. … Читать далее
Birinchi tikuv mashinasini kim yaratgan? Aytishlaricha, qaysidir bir sayyoh taqdir taqozosi bilan sivilizatsiyadan uzoq boʻlgan eng chekka joylardan biriga tushib qolgan va u yerdagi mahalliy qabila boshligʻining uyida tikuv mashinasini koʻrish uni juda ajablantirgan! Mahalliy aholi uni qandaydir ravishda yaqin atrofdagi oq tanlilar manzilgohidan qoʻlga kiritgan. Tikuvchilik inson hayotida shunchalik muhim oʻrin tutadiki, bu ishni … Читать далее
Qo‘g‘irchoqlar qayerda paydo bo‘lgan? Bu savolga javob juda oddiy: hamma joyda. Qoʻgʻirchoq — insonning ilk hamrohlaridan biri. Uni ibtidoiy jamiayatlarda ham, sivilizatsiyalashgan xalqlarda ham topish mumkin. Maʼlumki, qoʻgʻirchoqlar Misr, Gretsiya va Rimning qadimgi davlatlarida ham boʻlgan. Birinchi qoʻgʻirchoqlar kattalar tomonidan emas, balki bolalar tomonidan ixtiro qilingan, ular toshlar va tayoqlar kabi tabiiy narsalardan yasalgan boʻlishi … Читать далее
Amerikani Kolumb kashf qilganmi? “Kashf qilgan” jumlasiga alohida ahamiyat beraylik. Biz boshqa sivilizatsiya vakillari ularga nomaʼlum boʻlgan mintaqaga tashrif buyurishgan deb hisoblaymiz. Maʼlumki, Xristofor Kolumb aslida “kashf etgan” joyida allaqachon hayot mavjudligi va qandaydir aholi yashayotganini aniqlaydi. Nega bu aholi ushbu joyni “kashf etgan” deya olmaymiz? Gʻarb sivilizatsiyasi nuqtai nazaridan biz Amerikani Kolumb kashf etgan … Читать далее