Do‘mbirani kim ixtiro qilgan? Bir yoki bir nechta ixtirochilar tomonidan yaratilgan boshqa musiqa asboblaridan farqli oʻlaroq, doʻmbira (baraban) ibtidoiy davrlardan beri mavjud. Aksariyati uzoq vaqt oldin yer yuzidan gʻoyib boʻlgan eng qadimgi xalqlar turli xil doʻmbiralardan foydalangan. Chamasi, doʻmbira dastlab qabila odamlarini bir joyga toʻplash uchun ishlatilgan. Bu harbiy signalga oʻxshash narsa boʻlgan. Bir muncha … Читать далее
Birinchi ovozni yozib olish qachon amalga oshirilgan? Birinchi ovozni yozish 1877-yilda amerikalik ixtirochi Tomas Edison tomonidan amalga oshirilgan. Uning birinchi ovoz yozish mashinasida tutqich yordamida aylantiriladigan silindr, karnay va toʻmtoq igna boʻlgan. Karnayning tor uchi egiluvchan membrana bilan yopilgan. Karnayning keng tomonidan kiradigan tovushlar igna biriktirilgan membranada tebranishlar hosil qilgan. Tovushlar taʼsirida igna yuqoriga va … Читать далее
Mebel qachon paydo bo‘lgan? Mebellarga odamlar oʻtiradigan, uxlaydigan yoki ovqatlanadigan buyumlar kiradi. Shuning uchun ibtidoiy odam gʻorda uxlaganda tagiga toʻshab yotgan boʻri terisini ham mebel deb atash mumkin. Odamzod suyak qurollarini saqlaydigan birinchi qoʻpol qutini yasaganida, u birinchi shkafni yaratgan. Zamonaviy talqindagi mebel haqida birinchi maʼlumotni qadimgi Misr tarixida topamiz. Misrliklar kamida 4000 yil oldin … Читать далее
Plastmassani kim ixtiro qilgan? “Plastmassa” soʻzi “shaklini oʻzgartirishga qodir modda” degan maʼnoni anglatadi. Qizdirilgan plastmassa plastilinga oʻxshash holatga kelib, undan turli xil shakldagi buyumlar tayyorlanishi mumkin va plastmassa soviganida bu saqlanib qoladi. Plastmassa ishlab chiqarish uchun kimyogarlar ishni molekulalardan boshlaydi. Baʼzi moddalarning molekulalari anʼanaviy molekulalarga nisbatan boshqa xususiyatlarga ega boʻlgan zanjirlarga birlashtiriladi. Molekulalarning bunday zanjirlarga … Читать далее
Soyabon qachon ixtiro qilingan? Biz soyabondan yomgʻirdan himoyalanish maqsadida foydalanishga odatlanganmiz. Ammo soyabon aslida boshqa maqsadda ixtiro qilingan. Uning birinchi vazifasi quyosh nurlaridan himoya qilish boʻlgan! Uzoq oʻtmishda foydalanilgan soyabon ixtirochisi kim boʻlgani maʼlum emas. Soyabonni birinchi boʻlib xitoyliklar yasagan deb hisoblanadi. Bu miloddan avvalgi XI asrda sodir boʻlgan! Maʼlumki, soyabon qadimgi Misr va Bobilda … Читать далее
Dastro‘mol qachondan ishlatila boshlangan? Dastroʻmolning oʻziga xos turlari odamlar tomonidan qadim zamonlardan beri ishlatilgan. Chamasi, tayoqqa tortilgan shoqol dumi dastroʻmolning birinchi turi boʻlgan. Ibtidoiy odamlar undan ham dastroʻmol, ham yelpigʻich sifatida foydalangan. Ma’lumki, koʻplab yovvoyi qabilalar somondan boʻyra yasab, uni boshga kiyish va terni artish uchun ishlatishgan. Ehtimol, bu dastroʻmolning birinchi qoʻllanishi boʻlgan. Qadimgi davrlarda … Читать далее
Chulkini kim o‘ylab topgan? Chulki dastlab oyoqlarni himoya qilish uchun teridan tayyorlangan. Ammo oyoqlarni bu tarzda himoya qilish gʻoyasi xristianlik boshlanganidan keyin keng tarqalgan. Hozirgiga oʻxshash chulki yaratishga birinchi boʻlib fransuzlar harakat qilgan. VII asrda ular charm chulkilarni oyoqlarini himoya qilish va isitish uchun kiyishgan. Koʻp o‘tmay odamlar yanada jozibali chulkilarni kiyishni istay boshlagani sababli … Читать далее
Birinchi pechka qachon paydo bo‘lgan? Garchi oʻchoq hali ham uydagi asosiy issiqlik manbasi boʻlsa-da, XV asrning boshlarida pechlar paydo boʻla boshlagan. Pech xona ichida joylashgani va uni issiqlik nurlanishi hamda issiq havo harakatlanishi bilan isitgani uchun u oʻchoqqa nisbatan samaraliroq boʻlgan. Havoning harakatlanishi uning qizdirilganda yuqoriga koʻtarilishi va soviganida pastga tushishini anglatadi. Birinchi pechlar loy … Читать далее
Vanna qachon paydo bo‘lgan? Qadimda odamlar ikki sababga koʻra: poklikni saqlash va diniy marosimlarga rioya qilish maqsadida yuvingan. Qadimgi yunon va rimliklar vanna qabul qilishni hordiq chiqarish va huzur qilish uchun yoqtirgan. Yuvinish joylari jamoat markazlariga aylanib, choʻmilishga kasalliklarni davolash usuli sifatida ham qaralgan. Qadimgi misrliklar uchun bu asosan diniy marosim hisoblangan. Yahudiylar ham hindlar … Читать далее
Oziq-ovqat mahsulotlarini muzlatish qachon boshlangan? Biz mahsulotlarini muzlatishni zamonaviy ixtiro deb bilamiz, aslida esa bu ularni saqlashning eng qadimgi usullaridan biridir. Sovuq oʻlkalarga koʻchib oʻtgach, odamzod kelajakda isteʼmol qilish uchun baliq, yovvoyi qush va boshqa goʻsht mahsulotlarini muzlatib saqlagan. Oziq-ovqat mahsulotlarini muzlatib saqlash uchun bizga maʼlum birinchi patent 1852-yilda Angliyada berilgan. Bu usulga koʻra, mahsulotlar … Читать далее