Hasharotlar qanday nafas oladi? Oʻlmaslik uchun barcha tirik mavjudotlar nafas olishlari kerak. Nafas olish jarayoni bu — kislorod olish uchun havo bilan nafas olish va chiqindilarni chiqarish. Biz chiqaradigan havoda kislorod boʻlmaydi, unda karbonat angidrid va suv bugʻlari mavjud. Biz nafas bilan olayotgan havodagi kislorod baʼzi oziq-ovqatlarni “yoqish” uchun kerak, shundagina organizm ularni hazm qilishi … Читать далее
Nega kitda favvora bor? Kitlar baliq emas, balki sutemizuvchilardir. Ular issiq qonli jonzot boʻlib, ularning bolalari uvildiriqdan (baliq tuxumi) chiqmaydi, balki tirik tugʻiladi. Kit bolalari boshqa sutemizuvchilar singari ona suti bilan oziqlanadi. Qiziq tomoni, kitlarning ajdodlari boshqa barcha sutemizuvchilar singari yerda yashashgan. Shuning uchun kitlarga suvda yashashga moslashishga toʻgʻri kelgan. Bu shuni anglatadiki, millionlab yillar … Читать далее
Nega Quyosh va Oy tutilishi kam kuzatiladi? Oy Yer atrofida aylanayotganda baʼzan Yer va Quyosh oʻrtasiga tushib qoladi va Yer yuzasiga soya soladi. Shunday qilib, Quyosh tutilishi sodir boʻladi. Tutilish yangi Oy chiqqanida, Oy Yerning Quyoshga qaragan qismi ustida boʻlganida sodir boʻladi. Xoʻsh, unda nega har yangi oy chiqishida Quyosh tutilishi roʻy bermaydi? Gap shundaki, … Читать далее
Tog‘lar qanday paydo bo‘lgan? Ulkan oʻlchamlari tufayli odamlar togʻlarni abadiy va oʻzgarmas deb oʻylashgan. Ammo geologlar hamda togʻlarni oʻrganadigan olimlar ular oʻzgarib borishi va abadiy emasligini isbotlashdi. Yer yuzidagi baʼzi oʻzgarishlar doimiy ravishda yemiriladigan va oʻzgaradigan togʻlarning paydo boʻlishiga olib kelgan. Togʻlarning yonbagʻirlarini muzlagan suv yemiradi, qoya tuprogʻi, uning zarralari yomgʻir va suv oqimlari bilan … Читать далее
Nega fasllar mavjud? Qadim zamonlardan odamzod fasllarning oʻzgarishiga hayron boʻlgan. Nega yozda issiq, qishda esa sovuq? Nega qishda tunlar uzun? Biz Yer Quyosh atrofida va shu bilan birga oʻz oʻqi atrofida ham aylanishini bilamiz. Agar Yerning oʻqi (shimoliy qutbdan janubiy qutbgacha boʻlgan xayoliy chiziq) Yerning Quyosh atrofidagi orbitasiga (harakat yo‘li) nisbatan toʻgʻri burchak ostida boʻlganida, … Читать далее
Nega qum har xil? Shamol, yomgʻir va sovuq havo taʼsirida togʻlar yemirilib, mayda toshlar hamda zarralarga aylanadi. Mana shu diametri 0,05–2,5 mm gacha boʻlgan zarralar qum deb ataladi. Qum togʻ jinslarini tashkil etuvchi minerallarning kichik zarralaridan paydo boʻladi, shuning uchun qumda turli xil minerallarni topish mumkin. Qumda asosan mustahkam va tabiatda juda koʻp uchraydigan mineral … Читать далее
Yog‘ qanday paydo bo‘ladi? Yogʻ — odamzodga maʼlum boʻlgan va eng koʻp ishlatiladigan qadimiy mahsulotlardan biri. Qadimgi davrlarda dunyoning koʻplab mamlakatlarida yogʻ oziq-ovqat sifatida ishlatilmaganligi juda gʻalati. Hindular yogʻni diniy marosimlarda qurbonlik sifatida ishlatishgan. Yunonlar va rimliklar ham yogʻlarni isteʼmol qilmasdan teri kasalliklarini davolash uchun dori sifatida ishlatishgan. Ular kuygan yogʻning qurumi koʻzlar uchun foydali … Читать далее
Aysberglar qayerdan paydo bo‘ladi? Aysberglar oʻrganish va kuzatishlar olib borish uchun ajoyib obyektlardir. Ammo okean kemalari uchun ular juda katta xavf tugʻdiradi. Dengizdagi eng dahshatli halokatlardan biri 1912-yilning 14-apreliga oʻtar kechasi Titanik aysbergga duch kelganida roʻy bergan va oqibatda 1513 kishi halok boʻlgan (bu haqida 1997-yil hujjatli film ham olingan). Aysberg (nemischadan “Eisberg” — muzli … Читать далее
Boks qachon paydo bo‘lgan? Koʻp odamlar boksni taʼqiqlash kerak degan fikrga qoʻshiladilar. Boks tarixida bunday qarash juda koʻp marta noroziliklarni keltirib chiqargan. Unga qarshi boʻlganlarning asosiy sababi quyidagicha: bu juda shafqatsiz, hatto vahshiy sport turi. Aynan shu insonlar Qadimgi Yunonistonda Olimpiada va boshqa musobaqalarda boʻlib oʻtgan birinchi boks janglarini koʻrganlarida ularning munosabatlari qanday boʻlishi qiziq. … Читать далее
Nega hayvonlar qishki uyquga ketadi? Nega baʼzi hayvonlar qishki uyquga ketishini bilasizmi? Koʻpincha bunday “uyquchi” hayvonlar oʻsimliklar bilan oziqlanadi, qish kelganida esa bu ozuqa boʻlmaydi. Olmaxondan farqli oʻlaroq, ular qish uchun oziq-ovqat zaxirasini gʻamlamagani uchun issiq mavsumda tanalarida yogʻ toʻplaydi. Uzoq vaqt davomida ozuqa topa olmasa, oʻz inlariga kirib uxlab qoladi. Ular butun qishni tanada … Читать далее